काठमाडौं, १७ वैशाख २०८२।
राष्ट्रिय तथ्यांक कार्यालयले चालु आर्थिक वर्ष २०८१/८२ मा मुलुकको प्रतिव्यक्ति कुल राष्ट्रिय आय (Gross National Income per capita) १,५१७ अमेरिकी डलर पुग्ने अनुमान सार्वजनिक गरेको छ। बुधबार काठमाडौंमा आयोजित एक कार्यक्रममा कार्यालयले राष्ट्रिय लेखा तथ्यांकको प्रारम्भिक प्रक्षेपण सार्वजनिक गर्दै यस्तो अनुमान गरेको हो।
गत वर्षको तुलनामा यस वर्ष प्रतिव्यक्ति आय ५० अमेरिकी डलरले वृद्धि हुने देखिएको छ। आर्थिक वर्ष २०८०/८१ को अन्त्यमा मुलुकको प्रतिव्यक्ति आय १,४६७ अमेरिकी डलर रहेको थियो। त्यसअघि, आर्थिक वर्ष २०७९/८० मा भने प्रतिव्यक्ति आय ५७ डलरले वृद्धि भएको थियो।
प्रतिव्यक्ति आयको महत्व
प्रतिव्यक्ति आयले मुलुकको समग्र आर्थिक अवस्था, जनताको औसत आयस्तर तथा जीवनस्तरबारे संकेत दिन्छ। यो सूचकलाई अन्तर्राष्ट्रिय रूपमा पनि मुलुकबीचको आर्थिक तुलनाको आधार मानिन्छ। नेपाल जस्तो विकासोन्मुख मुलुकका लागि प्रतिव्यक्ति आयको वृद्धिलाई दिगो विकास र समृद्धिको दिशामा एक कदमको रूपमा हेरिन्छ।
किन सीमित भयो वृद्धि?
हालै सार्वजनिक भएको आर्थिक वृद्धिदरको प्रक्षेपण अनुसार चालु आवमा नेपालको आर्थिक वृद्धिदर ४.६१ प्रतिशत मात्र रहनेछ। यो वृद्धिदर अघिल्ला वर्षहरूको तुलनामा केही सुधार भए पनि पर्याप्त नभएको विज्ञहरूले बताएका छन्।
प्रतिव्यक्ति आयमा वृद्धि सीमित हुनुका पछाडि यस्ता कारकहरू देखिन्छन्:
- जनसंख्याको स्थिर वा उच्च वृद्धि दर
- उत्पादनशील क्षेत्रको न्यून प्रदर्शन
- बेरोजगारी समस्या
- प्रवासी श्रमिकहरूबाट प्राप्त रेमिट्यान्सको सीमित प्रभाव
- मुद्रास्फीति र जीवनयापन खर्चको वृद्धिले खरिद शक्ति घटाउनु
मुलुकको समग्र अर्थतन्त्र
राष्ट्रिय तथ्यांक कार्यालयका अनुसार चालु आव २०८१/८२ मा नेपालको कुल अर्थतन्त्रको आकार ६१ खर्ब ७ अर्ब रुपैयाँ पुगेको छ। अघिल्लो आव २०८०/८१ मा आर्थिक वृद्धिदर ३.६७ प्रतिशत थियो भने २०७९/८० मा यो दर १.९८ प्रतिशत मात्र थियो।
निष्कर्ष
प्रतिव्यक्ति आयमा भएको ५० डलरको वृद्धि सकारात्मक भए पनि यो अपेक्षित दिगो आर्थिक रूपान्तरणको सूचक होइन। दीर्घकालीन रूपमा प्रतिव्यक्ति आयलाई उल्लेखनीय रूपले वृद्धि गर्न, सरकारले रोजगारी सिर्जना, औद्योगिक उत्पादन, सेवा क्षेत्रको सुदृढीकरण, र सामाजिक सुरक्षा विस्तारमा प्राथमिकता दिनु आवश्यक देखिन्छ।
