काठमाडौं, ११ मंसिर — पछिल्लो केही दिनदेखि काठमाडौं उपत्यका र देशका अन्य विभिन्न भागमा आकास धुम्मिएको देखिएको छ। यस अवस्थाको प्रमुख कारण वायु प्रदूषण हो, जसले उपत्यकाका बासिन्दाको स्वास्थ्य र दैनिक जीवनमा गम्भीर प्रभाव पारिरहेको छ।
प्रदूषणको प्रमुख कारणहरू
विशेषगरी हिउँदका महिनामा पानीको कमी र हावा नचल्ने अवस्थाले वायुमण्डलमा धुलो र धुँवाका कण थपिने गर्दछ। जल तथा मौसम विज्ञान विभागका वरिष्ठ मौसमविद् मिनकुमार अर्यालका अनुसार वायुमण्डलमा प्रदूषण हटाउन पानी पर्नु वा हावाको तीव्र गति हुनु जरुरी हुन्छ। तर, हालका मौसम पूर्वानुमानले यी दुबै स्थितिको सम्भावना कम रहेको देखाएको छ।
प्रदूषणका प्रभाव
काठमाडौं उपत्यकाको वायुप्रदूषण विशेषगरी कचौरा आकारको भूभाग र बढ्दो शहरीकरणका कारण झनै गम्भीर बन्दै गएको छ। पेट्रोल-डिजेलबाट चल्ने सवारी साधनको धुँवा, निर्माणकार्यबाट उड्ने धुलो, उद्योग र आगलागीका घटनाले वायुप्रदूषणलाई तीव्र बनाएको छ। वातावरण विभागका अनुसार ललितपुरको खुमलटार, काठमाडौंको रत्नपार्क र भक्तपुर उच्च प्रदूषणयुक्त स्थानका रूपमा दर्ता भएका छन्।
स्वास्थ्य जोखिम
वातावरणविद्हरूका अनुसार वायुप्रदूषणले दीर्घकालीन रूपमा क्यान्सरजस्ता गम्भीर रोग निम्त्याउन सक्छ। चिकित्सकहरूले विशेषगरी बिहान मोर्निङ वाकमा ननिस्कन, मास्क प्रयोग गर्न, चस्मा र पूर्ण शरीर ढाक्ने कपडा लगाउन सल्लाह दिएका छन्।
प्रदूषण रोक्न जरुरी उपायहरू
हालैको विवरणअनुसार, मंसिर १ देखि १० सम्म आगलागीका घटनामा वृद्धि भएको छ। प्रदूषण न्यूनीकरणका लागि निर्माणकार्यमा धुलो नियन्त्रण, सवारी साधनबाट निस्कने धुँवा कम गर्न कडा नियम लागू गर्नु, र वातावरणीय सुधारका उपायहरू तत्काल लागू गर्नुपर्ने देखिन्छ।
सरकारको भूमिका
२०७७ सालमा काठमाडौं विश्वकै प्रदूषित शहरमध्ये एक भएको थियो। तर, सरकारले प्रदूषण नियन्त्रणमा विशेष पहल गरेको देखिँदैन। संवैधानिक रूपमा प्रदूषणको शिकार भएकाहरूलाई क्षतिपूर्ति दिने व्यवस्था भए पनि कार्यान्वयन प्रभावकारी भएको छैन।
नागरिकलाई सन्देश
प्रदूषणको जोखिमबाट बच्न सावधानी अपनाउनु र सरकारले प्रभावकारी नीतिहरू अवलम्बन गर्नु आजको प्रमुख आवश्यकता हो। वातावरणीय सुधारका लागि हरेक नागरिकले योगदान गर्नुपर्छ।
निष्कर्ष
काठमाडौं उपत्यकाको प्रदूषणले दीर्घकालीन रूपमा गम्भीर समस्या निम्त्याउन सक्छ। त्यसैले, तत्काल प्रभावकारी कदमहरू चाल्नुपर्ने आवश्यकता छ।
