हालै मन्त्रिपरिषद्को निर्णयपछि नेपाल विद्युत् प्राधिकरण र उद्योगहरूबीचको ‘प्रिमियम महसुल’ विवाद टीओडी मिटर डाटाले हल गर्न सकिन्छ भन्ने विषय उठेको छ। टीओडी (Time of Day) मिटर डाटाले ठूला उद्योगहरूले प्रयोग गरेको बिजुलीको यथार्थ तथ्यांक देखाउँछ, जसको आधारमा शुल्क निर्धारण गरिन्छ। तर, यो डाटा उपलब्ध नहुनु वा सुरक्षित नहुनु विषयले अहिले प्राधिकरण र कार्यकारी निर्देशक कुलमान घिसिङमाथि प्रश्न उठाएको छ।
टीओडी मिटर भनेको के हो? टीओडी मिटर एक प्रकारको स्मार्ट मिटर हो, जसले ग्राहकले कुन समय र कुन दिन विद्युत् प्रयोग गर्यो भन्ने तथ्यांक राख्छ। यो प्राधिकरणले ठूला ग्राहकहरूका लागि सबस्टेसनहरूमा राख्ने व्यवस्था गरेको छ। २०७३ को विद्युत् महसुल संकलन विनियमावलीअनुसार, माथिल्लो भोल्टेज (६६ केभी वा माथि) र मझौला भोल्टेज (३३ केभी र ११ केभी) ग्राहकहरूमा अनिवार्य रूपमा टीओडी मिटर जडान गर्नुपर्छ।
बक्यौता उठाउने निर्णय र विवादको जड नेपाल विद्युत् प्राधिकरणले ६१ उद्योगलाई ‘प्रिमियम महसुल’ तिर्न आदेश दिएको छ। उद्योगहरूले भने आफूहरूले त्यो विद्युत् प्रयोग नै नगरेको र प्रमाण नभए ‘प्रिमियम महसुल’ नतिर्ने अडान राखेका छन्। यस अवस्थामा टीओडी मिटर डाटाको आधारमा मात्र यो विवाद हल गर्न सकिन्छ।
किन प्राधिकरणले डाटा मेटेको जवाफ दिएको छ? केही अदालतहरूले प्राधिकरणसँग उद्योगहरूको टीओडी डाटा माग्दा प्राधिकरणले ‘डाटा सुरक्षित नरहेको’ जवाफ दिएको छ। यसको कारण नयाँ डाटाले पुरानो डाटा प्रतिस्थापन गर्ने व्यवस्थालाई देखाइएको छ।
कुलमान घिसिङमाथि शंका किन? केही कानुन व्यवसायीहरूले कुलमान घिसिङले टीओडी मिटर डाटा लुकाएको आशंका गरेका छन्। प्राधिकरणले यो डाटा सार्वजनिक गरे प्राधिकरणकै दाबी कमजोर हुन सक्ने र उद्योगहरूले ‘प्रिमियम महसुल’ नतिर्ने पक्षमा प्रमाण बन्न सक्ने कारणले यो डाटा लुकाउन खोजिएको त होइन भन्ने शंका छ।
समापन: टीओडी मिटरको डाटा नहुनु वा मेटिइसकेको भन्ने स्थिति प्राधिकरणका लागि गम्भीर विषय बनेको छ। यदि यो डाटा सुरक्षित नभएको हो भने प्राधिकरणका कर्मचारीहरूलाई जिम्मेवार बनाउने र यसबारे थप अनुसन्धान गर्ने आवश्यकता छ।
